شناسایی فرهنگ برنامه درسی یادگیری الکترونیکی در نظام آموزش عالی ایران و تبیین دلالت های آن برای حوزه برنامه درسی

رویکرد فرهنگی به برنامه درسی در پی مطالعه عقاید اساسی درباره فرایند یاددهی-یادگیری است به گونه ای که در محیط یادگیری الکترونیکی، شامل معانی ذهنی مشترک افراد درباره فرایند یاددهی-یادگیری الکترونیکی می باشد. این پژوهش درصدد فهم فرهنگ برنامه درسی یادگیری الکترونیکی در دانشگاه های ایران است. در این راستا، دو پرسش اصلی مورد بررسی قرار گرفت: فرهنگ برنامه درسی یادگیری الکترونیکی در دانشگاه های ایران چه ویژگی هایی دارد؟ فرهنگ شناسایی شده، چه دلالت هایی برای حوزه برنامه درسی دارد؟ این پژوهش به روش کیفی نظریه مبنایی انجام شد و ابزار جمع آوری داده ها، مصاحبه عمیق نیمه ساختار یافته و مصاحبه غیررسمی با شرکت کنندگان بود. مجموع 32 دانشجو و استاد از سه دانشگاه مجازی علوم حدیث، علم و صنعت و خواجه نصیر با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. داده ها از طریق روش کُدگذاری در دو مرحله آزاد و محوری تحلیل شد. اعتبار یافته ها نیز از طریق سه معیار قابل قبول بودن، قابلیت اطمینان و تایید پذیری حاصل گردید. یافته ها در مرحله کدگذاری آزاد نشان داد درک کاربران از فرایند یاددهی-یادگیری الکترونیکی دربردارنده 9 مقوله اصلی است؛ ضعف آمادگی و پشتیبانی، عناصر آموزشی، نقش دانشجو، نقش استاد، تعامل و ارتباط، عناصر روانشناختی، مدیریت و برنامه ریزی، عناصر اجتماعی و چالش هویت آکادمیک. در مرحله کدگذاری محوری نیز، یافته ها بر اساس الگوی پارادایمی، مورد واکاوی بیشتر قرار گرفت و پنج عنصر اصلی الگو در قالب پدیده محوری، شرایط علّی، زمینه ها، راهبردها و پیامدها تبیین گردید. برآیند تعاملی یافته ها حاکی از محوری بودن پدیده چالش هویت آکادمیک در دانشجویان و استادان است. از یک سو، هویت رشته ای، هویت فردی و هویت جمعی دانشجویان و از سوی دیگر، هویت نقش و تعهد آموزشی استاد دستخوش چالش های قابل توجهی بوده است. در ادامه، دلالت های فرهنگ شناسایی شده برای حوزه برنامه درسی تشریح شد. مجموع یافته ها، حکایت از آن دارد که دانشگاه های مجازی با وجود تلاش برای گسترش دوره های یادگیری الکترونیکی، همچنان در شکل دهی هویت آکادمیک دانشجو و استاد مجازی، به مثابه بازنمای فرهنگ برنامه درسی، راهی طولانی را در پیش دارند.